Top judoka kijkt zijn ogen uit tijdens het Corus Chess Tournament
Top judoka Ruben Houkes voelt zich op Corus Chess als een kind in een snoepwinkel. In Sporthal De Moriaan baant hij zich een weg tussen de tientallen toeschouwers om zijn neus tegen de 'vitrine' vol met grootmeesters te kunnen drukken.
Nauwgezet volgt Houkes met een brede glimlach elke beweging van de topschakers in Wijk aan Zee. Eenmaal buiten de speelzaal, waar hij de stilte weer mag verbreken roept hij enthousiast: "Prachtig. Geweldig. Wat een wereld."
Wereldkampioen en winnaar van het olympisch brons Ruben Houkes heeft in zijn sportieve leven heel wat grote evenementen meegemaakt. Toch laat hij zich moeiteloos verrassen door een zaal met honderden schakers die bij het luiden van de gong het geroezemoes als een vanzelfsprekendheid over laten gaan in een opvallende stilte.
Het geschuif van de eerste stukken kan de rust niet doorbreken. Aandachtig neemt Houkes de gedragingen van de 'grootmeesters' in zich op. "Ze zien er somber uit, maken op mij een introverte indruk. Levon Aronlan liep triest rond, ging weg, kwam terug met een kop thee: ging zitten, weer staan, rondlopen, zitten, staan. Vervolgens deed bij in een razend tempo vijf zetten, en stil was het weer!'
Houkes vermoedt dat Aronian met zijn onrustige gedrag tegenstanders van hun stuk probeert te krijgen. Een staaltje psychologische oorlogsvoering waar de judoka ook niet vies van is. Zo ging hij in 2007 vlak voor de gewonnen finale van de WK in Rio de Janeiro de confrontatie met zijn Georgische Nestro Khergiani niet uit de weg.
"Ik had al zestien keer van hem verloren. Pas tijdens het EK van 2006 versloeg ik hem. Voor de eerste keer. Ook hij was nog nooit wereldkampioen geworden en was zenuwachtig voor de finale. In de trainingszaal keek ik hem aan en gaf hem een zodanige foute Van Breukelen knipoog, pakte daarna de Quest en ging rustig zitten lezen!' ,
Hij doceert: "Judo is eigenlijk heel snel schaken. In beide sporten kun je niet zonder strijdplan. Ik weet van een tegenstander of hij rustig begint of juist fel, of hij links of rechts pakt. Op basis daarvan bepaal je de tactiek. Ik heb een coach die mij, als een secondant in het schaken, daarop wijst. Ik ga nooit naar andere partijen kijken. Dat kost veel te veel energie. Ik verbaas me dan ook over de schakers. ze lopen van het bord weg om bij de andere partijen te kijken. Hoe kun je je dan nog op je eigen partij concentreren?"
Dat schakers onder hun schedel een enorme harde schijf hebben, wordt Houkes duidelijk als hij in een nabijgelegen tent luistert naar de analyses van Hans Böhm. Met verbijsterende blik ziet hij hoe de analyticus in razend tempo een stelling beoordeelt en verschillende opties voor zetten bespreekt.
Houkes wil het schaken om die reden niet afdoen als een lichamelijk onderontwikkelde sport. "Zes uur achter een bord zitten is een uitputtingsslag. Je moet constant geconcentreerd zijn en je hoofd kan je lichaam echt slopen. Een judowedstrijd valt in een training heel moeilijk na te bootsen. Je kunt de wedstrijdspanning niet benaderen. Ik kan me voorstellen dat het bij schaken ook zo is. Als een tegenstander opeens een zet doet die je niet verwacht, schrik je. Fysieke kracht valt in het judo niet te onderschatten. Heb je dat niet dan ben je snel klaar, maar op grote toernooien zijn ze allemaal getraind en kunnen ze allemaal goed judoën. Dan blijven de gasten over die het sterkst in hun kop zijn. Kijk naar de Olympische Spelen. Daar sneuvelen grote namen door de mentale druk. In schaken zal het niet anders zijn!'
Houkes kijkt ook nog met een ander oog naar Corus Chess. Hij is in Haarlem mede‑eigenaar van het sport‑ en marketingbureau 2Basics. Het bedrijf geeft uitvoering aan het topsportplan in de regio Kennemerland en kwam met het initiatief om judo op scholen te introduceren.
Judo is niet alleen fysiek, de sport heeft ook een opvoedkundige meerwaarde. Schaken zou ook heel goed op scholen kunnen worden geïntroduceerd. Het heeft genoeg opvoedkundige aspecten: fair play, concentratie, vooruitdenken, reageren op een ander. En schaken is heel laagdrempelig. Het enige wat je nodig hebt is een bord en twee spelers."
